قرآن کریم دلایل متین و برهان‏هاى استوارى بر نزولش از جانب خداوند اقامه مى‏کند، و زمینه قبول آن را به عنوان وحى الهى، براى هر اندیشمندى آماده مى‏نماید.

قرآن؛ در یکى از دلایل دندان شکن بر اثبات نزولش از پیشگاه ذوالجلال مى‏گوید:

«و اگر در آنچه ما بر بنده خود [محمّد صلى الله علیه و آله‏] نازل کرده‏ایم، شک دارید [که وحى الهى است یا ساخته بشر] پس سوره‏اى مانند آن رابیاورید، و [براى این کار] غیر از خدا، شاهدان و گواهان خود را [از فُصحا و بُلغاى بزرگ عرب به یارى‏] فرا خوانید، اگر [در گفتار خود که این قرآن ساخته بشر است نه وحى‏

الهى‏] راستگویید.* و اگر این کار را انجام ندادید- که هرگز نمى‏توانید انجام دهید- بنابراین از [آتشى‏] که هیزمش مردم و سنگ‏هایند، بپرهیزید؛ آتشى که براى کافران آماده شده است» «1».

و در جاى دیگر مى‏گوید:

«بگو: قطعاً اگر جنّ و انس گرد آیند که مانند این قرآن را بیاورند، نمى‏توانند مانندش را بیاورند، و اگر چه پشتیبان یکدیگر باشند» «2».

قرآن؛ رابطه بین انسان و خداست، و بدون این کتاب اتصال به غیب عالم امکان ندارد.

قرآن؛ پر برکت‏ترین کتابى است که تا کنون در زندگى بشر پدیدار شده، و تا دمیدن صبح قیامت، همچنان پر برکت‏ترین کتاب خواهد بود.

قرآن؛ وسیله هدایت، نور راه، چراغ پر فروغ حیات، و عامل نجات انسان از هلاکت و بدبختى است.

قرآن؛ راهگشاى انسان به سوى رشد و کمال، و علاج دردهاى فردى خانوادگى، اجتماعى، سیاسى، اقتصادى، مادى و معنوى است.

قرآن؛ بهترین درس تربیت، برترین کتاب اخلاق، زنده‏ترین کتاب دانش و پربارترین کتاب قانون است.

قرآن؛ نشان دهنده هدف حق از خلقت عالم و آدم، نمایشگر اهداف عالیه انبیا، نزدیک کننده انسان به بهشت برین و دور کننده آدمى از رنج امروز و عذاب فردا است.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

«قرآن رها بخش از ضلالت، درمان کورى دل، ووسیله نجات از هر لغزش، و نور در تاریکى، و پرتو دستگیر در هر پیش آمد، و حافظ انسان از هلاکت، ونشان دهنده رشد از غوایت و گمراهى، وبیان حق براى بازشناساندن هر فتنه و اشتباه، و وسیله رسیدن از دنیا به سعادت آخرت و کمال دین شماست، منحرف از قرآن راهى جز آتش جهنم ندارد» «1».

در یکى از سخنرانى‏هاى مهم پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله چنین آمده است:

«هرگاه آشوب‏ها و فتنه‏ها ضلالت و گمراهى‏ها چون شب تار به شما حمله‏ور شد، و زندگى شما را فراگرفت، بر شما باد به قرآن؛ زیرا شفیعى است که شفاعتش را مى‏پذیرند، و گزارشگر بدکردارى‏هاست که گفته او تصدیق مى‏شود، آن کس که قرآن را رهبر خویش سازد، او را به بهشت مى‏برد، و هر که آن را پشت سر انداخته از عمل به آن سرباز زند، او را به دوزخ خواهد راند، همانا قرآن، آن رهنمایى است که به بهترین راه ره نماید، و آن کتابى است که در آن تفصیل هر چیز و بیان هر واقعیّت و تحصیل مقاصد قرار دارد؛ قرآن جداکننده حق از باطل و برطرف کننده هر گونه اختلاف است، این کتاب شوخى و سرسرى نیست؛ ظاهرى دارد و باطنى، ظاهرش حکم و دستور است و باطنش علم و دانش، ظاهرش خرّم و زیباست و باطنش ژرف و دور از دسترس، اخترانى دارد و اخترانش هم اخترانى، شگفتى‏هایش شماره نشوند، و تازه‏هایش هرگز کهنه نگردند، و در آن است چراغ‏هاى هدایت، و فروزانگاه حکمت و دلیل بر معرفت براى کسى که راه آن را بداند.

باید هر پیگردى دیده‏هاى خود را به همه سوى آن بچرخاند، و نظر تأمل را تا درک صفت آن برساند، هر که را در معرض هلاک است نجات بخشد و آزاد کند» .

از نبى اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده:

«من اوّل کسى هستم که در قیامت بر عزیز جبار وارد مى‏شوم و قرآن در حالى که اهل بیتم با من هستند، و آنگاه امّتم، سپس از امت سؤال مى‏کنم با قرآن و اهل بیت من چه کردید؟!!» امیرمؤمنان علیه السلام در نهج البلاغه درباره قرآن مى‏فرماید:

«... سپس قرآن را بر پیامبر فرو فرستاد، قرآن نورى است که قندیل‏هاى آن خاموش نمى‏شود، و چراغى است که افروختگى آن فرو نمى‏نشیند، و دریایى است که عمق آن پیدا نیست، و راهى است که سیر در آن گمراهى ندارد، و شعاعى است فروزنده که روشنى آن خاموش نمى‏گردد، و فاروق بین حق و باطل است که دلیل آن از قوّت نمى‏افتد، بنایى است که پایه‏هاى آن ویران نمى‏شود، بهبود دهنده‏اى است که بر هیچ بیمارى در برابر آن خوف و بیمى نیست، ارجمندى است که یارى کنندگان آن شکست نمى‏خورند، و حقّى است که مددکاران آن مغلوب نمى‏شوند، قرآن معدن ایمان و سرچشمه آن، و چشمه‏هاى علم و دریاهاى آن، و بستان‏هاى دادگسترى و حوض‏هاى آن و سنگ‏هاى اسلام و پایه آن، و بیابان‏هاى حق و دشت‏هاى هموار آن است، و دریایى است که آب برندگان آن را خالى نمى‏کنند، و چشمه‏هایى است که هر چه از آن آب بکشند کم نمى‏شود، آبشخورهایى است که واردین از آن‏ نمى‏کاهند، و منزل‏هایى است که مسافرین راه آنها را گم نمى‏نمایند، و نشانه‏هایى است که روندگان از آنها کور نیستند، و تپه‏هایى است که رو آورندگان از آنها گذر نمى‏توانند کرد.

خداوند آن را باعث سیرابى دانایان قرار داد، و بهار دلهاى کوشندگان، و مقصد راه‏هاى خوبان و دارویى که پس از آن دردى نمى‏ماند، و روشنایى که تاریکى با آن نیست، و ریسمانى که جاى چنگ زدن آن محکم است، و پناهگاهى که دژ بلند آن استوار است، و ارجمندى و سرفرازى آن کس که او را دوست دارد، و صلح و ایمنى کسى که داخل آن گردد، و هدایت و رستگارى کسى که پیرو آن باشد، و عذر خواه کسى که آن را به خود نسبت دهد، و دلیل آن کس که با آن سخن گوید، و گواه کسى که به وسیله آن با دشمن جدال نماید، و پیروزى کسى که آن را حجت آورد، و نگهدارنده کسى که به آن عمل کند، و مرکب تندرو کسى که آن را به کار بندد، و نشانه کسى که نشانه جوید، و سیر کسى که آن را به بر گیرد، و دانایى کسى که در گوش دارد، و خبر کسى که نقل کند، و حکم کسى که حکومت کند» .

بررسى موقف قرآن، با کمک‏گیرى از آیات و روایاتى که نمایشگر چهره با عظمت آن است، و نقل گفتار بیداران، حکیمان، عارفان، اندیشمندان، درباره قرآن کتاب‏هاى متعددى خواهد شد، چه نیکوست که براى شناخت و نقش قرآن در حیات بشرى، به بررسى صفاتى که قرآن مجید خود را متصف به آن مى‏داند، و ارزیابى ویژه‏گى‏هایى که مخصوص این کتاب بزرگ الهى است پرداخته شود که از این راه بتوان به تماشاى دورنمایى از نقش قرآن و اهداف عالیه آن در حیات انسانى موفق شویم.